μικρό τοπικό λεξικό ΝΑ Λακωνίας (τα ξεχασμένα)

Στην περιοχή μας υπήρχε, εκτός από την κανονική, και μια τοπική γλώσσα, ένα λεξιλόγιο με λέξεις βασικά Ελληνικές με παραφθορά, αλλά και ξένες, επίσης με παραφθορά, Τούρκικες, Αλβανικές, Σλάβικες, Ιταλικές, καθώς και από χώρες της Βόρειας Αφρικής. Αυτές τις τοπικές λέξεις προσπάθησα να καταγράψω με αλφαβητική σειρά και με σχόλια για την ετυμολογία τους, αν δεν είναι προφανής, τη σημασία τους και την προέλευσή τους, όπου γνώριζα και θυμόμουν. Βέβαια και παρέλειψα αρκετές λέξεις, διότι πολλά τα χρόνια που πέρασαν από τότε και διότι “ου γαρ το γήρας...”. Αυτές οι λέξεις, οι παραλείψεις, τα ξεχασμένα, περιέχονται σ΄ αυτό το τελευταίο μικρό τοπικό λεξικό της μάνας ΝΑ Λακωνίας.

γανωματζής: ο μάστορας που αφαιρούσε τη γάνα
ζαλώνομαι: φορτώνομαι κάτι στην πλάτη
κενώνω: σερβίρω φαγητό από τα πιάτα
τσαφάρι: η φλογέρα

                     συνέχεια...

μικρό τοπικό λεξικό ΝΑ Λακωνίας (μέρος 7ο)

Στην περιοχή μας υπήρχε, εκτός από την κανονική, και μια τοπική γλώσσα, ένα λεξιλόγιο με λέξεις βασικά Ελληνικές με παραφθορά, αλλά και ξένες, επίσης με παραφθορά, Τούρκικες, Αλβανικές, Σλάβικες, Ιταλικές, καθώς και από χώρες της Βόρειας Αφρικής. Διότι πολλοί οι ξένοι λαοί που πέρασαν από εκεί, είτε σαν κατακτητές, είτε σαν μετανάστες, και, φυσικά, άφησαν τα σημάδια τους. 

ταβλάκι: μικρό ξύλινο ράφι γύρω από το τζάκι τζιγέρι: το συκώτι τουλούμι: ο ασκός τριβές: τα αγριόχορτα που ξεράθηκαν στο χωράφι τσακουμάκι: ο αναπτήρας τσερατσίνα: η χαρουπιά τσιφίδα: το πολύ μεγάλο κοφίνι τσουράπια: οι κάλτσες φιάλα: η νεροκολοκύθα χόντρος: ο τραχανάς 

                   συνέχεια...

μικρό τοπικό λεξικό ΝΑ Λακωνίας (μέρος 6ο)

 Στην περιοχή μας υπήρχε, εκτός από την κανονική, και μια τοπική γλώσσα, ένα λεξιλόγιο με λέξεις βασικά Ελληνικές με παραφθορά, αλλά και ξένες, επίσης με παραφθορά, Τούρκικες, Αλβανικές, Σλάβικες, Ιταλικές, καθώς και από χώρες της Βόρειας Αφρικής. Διότι πολλοί οι ξένοι λαοί που πέρασαν από εκεί, είτε σαν κατακτητές, είτε σαν μετανάστες, κατά τους τελευταίους αιώνες και, φυσικά, άφησαν τα σημάδια τους.

πύργια: το χωνί                   ρέγγα: είδος αράχνης

σαμιαμίδι: το μολυντήρι            ρουπάκι: είδος βελανιδιάς

σιαπάνω: η Αθήνα                 σκαρίκια: τα συγχαρητήρια

σκαλούνι: το σκαλοπάτι            σκοπάιδες: αποξηραμένα σύκα

σογιάς: αναδιπλωνόμενο μαχαίρι   σούρος: το πώμα μπουκαλιού

                               συνέχεια...

μικρό τοπικό λεξικό ΝΑ Λακωνίας (μέρος 4ο)

Στην περιοχή μας υπήρχε, εκτός από την κανονική, και μια τοπική γλώσσα, ένα λεξιλόγιο με λέξεις βασικά Ελληνικές με παραφθορά, αλλά και ξένες, επίσης με παραφθορά, Τούρκικες, Αλβανικές, Σλάβικες, Ιταλικές, καθώς και από χώρες της Βόρειας Αφρικής. Διότι πολλοί οι ξένοι λαοί που πέρασαν από εκεί, και, φυσικά, άφησαν τα σημάδια τους.

λάφτω: τρώω βιαστικά

ματέρες: τα χλωρά κρεμμύδια, πριν κάνουν “κεφάλι”

Μονοβάσια: η Μονεμβασία, η πόλη

μπεζερίζω: καταφέρνω με μεγάλο κόπο, ίσα-ίσα

                 συνέχεια...

μικρό τοπικό λεξικό ΝΑ Λακωνίας (μέρος 2ο)

Στην περιοχή μας υπήρχε εκτός από την κανονική και μια τοπική γλώσσα, ένα λεξιλόγιο με λέξεις που ήταν βασικά Ελληνικές με παραφθορά, αλλά και ξένες, επίσης με παραφθορά, Τούρκικες, Αλβανικές, Σλάβικες, Ιταλικές καθώς και από χώρες της Βόρειας Αφρικής. Διότι πολλοί οι ξένοι λαοί που πέρασαν από εκεί, είτε σαν κατακτητές, είτε σαν μετανάστες, κατά τους τελευταίους αιώνες και, φυσικά, άφησαν τα σημάδια τους. Μικρό τοπικό λεξικό, λοιπόν, της περιοχής, αυτής της αγαπημένης γωνιάς της μάνας ΝΑ Λακωνίας. 

βορός: ο σταύλος για τις αγελάδες

γιαγκούληδες: παιδικό παιχνίδι παρόμοιο με κλέφτες κι αστυνόμους

διπλάρα: η προβατίνα που γεννούσε δύο αρνιά κάθε χρόνο

ζαλώνομαι: φορτώνομαι πράγματα στην πλάτη

                                       συνέχεια...

                             

μικρό τοπικό λεξικό ΝΑ Λακωνίας (μέρος 1ο)

Στην περιοχή μας υπήρχε εκτός από την κανονική και μια τοπική γλώσσα, ένα λεξιλόγιο με λέξεις που ήταν βασικά Ελληνικές με παραφθορά, αλλά και ξένες, επίσης με παραφθορά, Τούρκικες, Αλβανικές, Σλάβικες, Ιταλικές καθώς και από χώρες της Βόρειας Αφρικής. Διότι πολλοί οι ξένοι λαοί που πέρασαν από εκεί, είτε σαν κατακτητές, είτε σαν μετανάστες, κατά τους τελευταίους αιώνες και φυσικά άφησαν τα σημάδια τους. Μικρό τοπικό λεξικό, λοιπόν, της περιοχής, αυτής της αγαπημένης γωνιάς της μάνας ΝΑ Λακωνίας.

αγκωνάρι: μεγάλο κομμάτι από καρβέλι ψωμιού

αναβοή: η δυσάρεστη έκπληξη, το σοκ

ασκουφούτης: ο πολύ μεγάλος βάτραχος

βαγιούλι: η πετσέτα της κουζίνας για το φαγητό

συνέχεια...

οι τοπικές εκφράσεις

ο σκατογένης, που, μάλλον συμβόλιζε τον σατανά, ήταν ένα παλούκι, μικρό κομμάτι ξερού κλαδιού, που το καρφώναμε με πέτρα στο χώμα, στο μέρος που χάσαμε κάποιο αντικείμενο και μετά αρχίζαμε να ψάχνουμε γύρω-γύρω προειδοποιώντας τον και απειλώντας τον συνέχεια: “σκατογένη θα σε μπήξω”, πράγμα που κάναμε κιόλας, χτυπώντας τον με την πέτρα, μέχρι να καταφέρουμε να βρούμε αυτό που είχαμε χάσει, όχι βέβαια γιατί μας βοήθησε ο σκατογένης, αλλά γιατί ψάξαμε με τις ώρες, θεωρώ ότι επρόκειτο για καραμπινάτο παγανιστικό κατάλοιπο

συνέχεια...

πορεία προς το Δημοτικό σχολείο

Εγερτήριο νωρίς το πρωί, μόλις άρχιζε να ξημερώνει, εννοείται δεν χρειαζόταν ξυπνητήρι διότι τα κοκόρια λαλούσαν ασταμάτητα. Πρώτη-πρώτη σηκωνόταν η μάνα, να ανάψει τη φωτιά στο “φώκο” γιατί συνήθως έκανε κρύο, και μας φώναζε “σηκώτε, ξημέρωσε, σηκώτε”. Ευτυχώς έφευγε μετά, για να πάει να αρμέξει τις γίδες στην καμάρα, να μας φτιάξει γάλα να φάμε, και βρίσκαμε ευκαιρία να χουζουρέψουμε ξανά... 

συνέχεια...

ο μπάρμπα-Γιάννης ο Καμπανιέρος

Δεν γνωρίζω γιατί του κολλήσανε το παρατσούκλι “Καμπανιέρος”. Ίσως του άρεσε, όταν ήταν παιδί, να “βαράει” την καμπάνα της εκκλησίας του χωριού, που ήταν δίπλα στην εκκλησία ψηλά στο καμπαναριό, υπήρχε μακρύ σχοινί για να την τραβάς, ή του είχε ανατεθεί ο ρόλος του κωδωνοκρούστη από τον παπά, έπρεπε να γνωρίζεις πότε, πόσες φορές και πώς θα χτυπήσεις την καμπάνα, ίσως...

συνέχεια...

το αλώνισμα

Το αλώνι ήταν μικρή οριζόντια περιοχή σχήματος κύκλου, ακτίνας γύρω στα 4 μέτρα. Στα περισσότερα το δάπεδό τους ήταν στρωμένο με πέτρινες πλάκες που εφάρμοζαν πολύ καλά

μεταξύ τους ώστε να μην χώνονται εκεί οι σπόροι, σε μερικά το δάπεδο ήταν χωματένιο και σε πολύ λίγα τσιμεντένιο. Γύρω-γύρω στο αλώνι ήταν τοποθετημένες κατακόρυφα μικρές πέτρινες πλάκες ύψους 20 εκατοστών, περίπου, για να μην φεύγουν οι σπόροι και στο κέντρο του είχε προβλεφτεί τρύπα βάθους 30 εκατοστών, περίπου, ώστε εκεί να τοποθετείται ο “στύλος”.

συνέχεια...

ο "θέρος"

η μητέρα μου μαγείρευε στο χωράφι, ήταν, εννοείται, συνέχεια δίπλα, σταματούσε να θερίζει όσο μαγείρευε, είχε και ένα μεγάλο σύγγλο γεμάτο νερό δίπλα, για παν ενδεχόμενο, έφτιαχνε κόκκορα κοκκινιστό με μακαρόνια, που συνοδευόταν με σαλάτα, τυρί και αυγά βραστά, πάρα πολύ καλό φαγητό, οι εργάτες μένανε πολύ ευχαριστημένοι “αν πας στης Αγγελικώς τη δουλειά είναι σα και να χει βαφτίσια” λέγανε...

συνέχεια...

οι ασχολίες όλων των κατοίκων

Παναγιώτης Κορώνης, ο βιολιτζής

Με ελάχιστες εξαιρέσεις οι άντρες απασχολούντο στα χωράφια, ως ιδιοκτήτες ή εργάτες, όλον τον χρόνο με γεωργικές εργασίες και με τη φροντίδα λίγων σχετικά ζώων, ελάχιστοι είχαν άλλο βασικό επάγγελμα, και κάποιοι γνώριζαν επιπλέον και κάποια τέχνη ή είχαν κάποια ειδική ικανότητα.

Οι γυναίκες βασικά απασχολούντο με τις δουλειές του σπιτιού και με τη φροντίδα οικόσιτων ζώων, αλλά και στα χωράφια ορισμένες εποχές του χρόνου, μερικές, επίσης, διέθεταν και κάποια ειδική ικανότητα.

συνέχεια...

όλοι οι “ξένοι” του χωριού

Αγγελικώ Κουντούρη, από την Ελίκα

Αρκετοί από τους κατοίκους του χωριού ήταν “ξένοι”, είχαν γεννηθεί δηλαδή σε άλλο χωριό και ήλθαν αργότερα στο δικό μας, με κυριότερη αιτία τον γάμο τους. Θα προσπαθήσω να τους καταγράψω όλους με την ίδια αρίθμηση που ακολουθήθηκε στις αναρτήσεις “όλοι οι κάτοικοι του χωριού”, (Α. Κυρίως Χωριό, Β. Περαμεριά, Γ. Ράχη) χρησιμοποιώντας βασικά τα πιο συνηθισμένα από τα παρανόμια  και παρατσούκλια τους και με κάποια σχόλια όπου γνωρίζω.

συνέχεια... 

όλες οι συγγένειες του χωριού

Παντάνασσα Μον/σίας Λακωνίας

Οι μεταξύ των χωριανών συγγένειες ήταν πολλές, άλλωστε και τα κοινά επώνυμα, αλλά και παρανόμια αυτό δείχνουν.

Θα προσπαθήσω να καταγράψω όλες τις συγγενικές σχέσεις γονέων-παιδιών-αδελφιών (εκτός από αυτές που εννοούνται), με την ίδια αρίθμηση που ακολουθήθηκε στις αναρτήσεις “όλοι οι κάτοικοι του χωριού”, (Α. Κυρίως Χωριό, Β. Περαμεριά, Γ. Ράχη) και με παραπομπές που αναφέρονται σε αυτές, χρησιμοποιώντας βασικά τα πιο συνηθισμένα από τα παρανόμια  και παρατσούκλια των, τότε, κατοίκων. 

συνέχεια...